درباره جایگاه و اهمیت درس هنر در برنامه‌های تحصیلی دانش آموزان

نعیمه زمانی | شهرآرانیوز؛ نقش هنر در پرورش شخصیت فرد و خلاقیتش و کمک به رشد مهارت‌های فردی و اجتماعی فرد را نمی‌توان نادیده گرفت. به گونه‌ای که می‌تواند در تعلیم و تربیت نیز نقش مهمی ایفا کند. به همین دلیل ضرورت دارد در همه مقاطع تحصیلی به طور تخصصی به آن پرداخته شود. با این حال، زنگ هنر در مدارس امروز کم رنگ است و نه تنها در مدارس آن طور که باید و شاید مورد توجه قرار نمی‌گیرد بلکه هنوز نتوانسته جایگاه خود را نزد خانواده‌ها پیدا کند. اهمیت این موضوع ما را برآن داشت تا با ۲ هنرمند مطرح مشهد که سابقه تدریس در آموزش و پرورش با هم را داشتند به گفتگو بنشینیم و نظر آن‌ها را درباره اهمیت درس هنر در برنامه تحصیلی دانش‌آموزان جویا شویم.

تربیت نیروی متخصص

محمد ملک، هنرمند خوش نویس و معلم بازنشسته هنر و تربیت بدنی در آموزش و پرورش، می‌گوید: هنر مقوله تخصصی است و توجه به آن در مدارس اهمیت بسیاری دارد، زیرا هنر به لحاظ خلاقیت دریچه‌هایی به روی دانش آموزان باز می‌کند. همچنین از آنجایی که این درس تئوری صرف نیست و عملی است، دانش آموزان هم به آن علاقه مند می‌شوند.

او ادامه می‌دهد: با توجه به آنکه معلم متخصص در این زمینه کم است، مدت زمان کمتری نیز به این درس اختصاص داده می‌شود. در واقع تعداد معلمان کنونی جواب گوی انبوه هنر‌های تجسمی نیست. ضمن اینکه نبود معلم متخصص گاهی باعث می‌شود درس‌های دیگری در زمان اختصاص داده شده به آن تدریس شود.
به گفته این خوش نویس، امکانات و استفاده از معلمان متخصص در شهرستان‌های کوچک‌تر به اندازه شهر‌های بزرگ نیست و این امر خود سبب مشکلاتی در این زمینه شده است.
او می‌گوید: از طرف دیگر خانواده‌ها هنوز به ضرورت هنر پی نبرده اند. هنر نیز مانند ورزش گرچه از اهمیت بالایی برخوردار است، اما در دیدگاه خانواده‌ها مهم نیست. در حالی که آن‌ها باید برای این موضوع مطالبه گری کنند.

ملک، نسخه آموزش و پرورش را قدیمی می‌داند و توضیح می‌دهد: نسخه آموزش و پرورش کشور نسخه اروپایی است و بومی نیست. اگر در مقطعی جواب گو بوده اکنون مناسب نیست. سال هاست که همان شیوه قدیمی در حال تکرار شدن است و تغییری نمی‌کند.

او ادامه می‌دهد: دانش آموز امروز آن طور که باید به درس خواندن رغبت نشان نمی‌دهد و اگر اجبار نمره و دیپلم نباشد از مدرسه رفتن استقبال نمی‌کند؛ بنابراین بازخورد‌های آموزش باید مشخص شود و روش‌های مورد استفاده در کشور‌های پیشرفته که در آموزش و پرورش خود حرفی برای گفتن دارند باید بررسی و در صورت نیاز از آن‌ها الگوبرداری شود.
به گفته این هنرمند خوش نویس، آموزش و پرورش‌هایی که در دنیا مطرح هستند و پیشرفت کرده اند بیشتر به مباحث عملی توجه دارند. هنر نیز کاری عملی است و این راه را دنبال می‌کند.

این هنرمند خوشنویس یادآور می‌شود: فارغ التحصیلان رشته‌های هنری بسیار هستند و می‌توانند تدریس کنند، اما در آموزش و پرورش به کار گرفته نمی‌شوند، زیرا نیرو‌های آموزش و پرورش باید رسمی و یا حق التدریس باشند و هر یک ضوابط خود را دارند و مدارس به جز مدارس غیرانتفاعی نمی‌توانند خارج از قوانین معلمانی را استخدام کنند.

او می‌گوید: برای رفع مشکلات باید هنر در همه مقاطع تحصیلی تدریس شود و ساعت بیشتری به آن اختصاص داده شود و معلم بتواند نیروی متخصص تربیت کند. به این معنا که آموزش و پرورش باید رشته هنری را به طور عام و با هدف جذب نیرو آموزش دهد و برنامه را تخصصی و به طور جدی تری حداقل برای یک دهه پیش ببرد و سپس برای انتخاب راه بهتر نتایج آن را بررسی کند.

لزوم کشف و هدایت استعداد‌ها

جواد گنجعلی، شاعر، ترانه سرا و منتقد خراسانی که تجربه معلمی و مدیریت در نواحی مختلف آموزش و پرورش و همچنین داوری مسابقات دانش آموزی شعر و نقد را در کارنامه کاری خود دارد، می‌گوید: قبل از بررسی هنر در مدارس ابتدا باید آن را در نگاه جامعه تحلیل کرد. هنوز در میان خانواده‌ها مرسوم نشده است که فرزندانشان در کنار کنکور و رقابت‌های علمی می‌توانند در زمینه هنر نیز پیشرفت کنند. مگر در خانواده‌ای که علاقه یا لزومی در این حوزه حس شود که فرزندانشان را به این سمت سوق دهند.

او ادامه می‌دهد: مسئولان در مدارس نیز پس از توجه به درس‌های دیگر به سراغ هنر می‌روند و فضای رقابت‌های کنکور و جشنواره‌های علمی، کسب مدال‌های مربوط و تجلیل از برگزیدگان این برنامه‌ها بیشتر دیده می‌شود.
این شاعر، ادبیات را محروم‌تر از هنر می‌داند و توضیح می‌دهد: در میان هنر‌ها کار‌های گروهی مانند هنر‌های نمایشی و آوایی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و به طور معمول هنر‌های انفرادی مانند شعر و داستان نویسی مغفول می‌ماند.

به گفته گنجعلی، برگزاری مسابقات فرهنگی و هنری با توجه به گستردگی اداره آموزش و پرورش و میزان دانش آموزانی که دارد کافی نیست. ضمن اینکه اطلاع رسانی کاملی هم در این مورد به دانش آموزان نمی‌شود.
او یادآور می‌شود: در مقطع ابتدایی افرادی که به عنوان معلم هنر فعالیت می‌کنند انگشت شمارند. مگر در مدارس خاص به این موضوع توجه شود. در صورتی که شش سال تحصیلی دانش آموزان اهمیت بسیاری دارد و آن‌ها نیز فرصت بیشتری برای آموزش دارند.

گنجعلی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر در مقطع متوسطه دوم هم درس هنر حذف می‌شود به جز هنرستان‌ها که در آنجا هم با توجه به رسالتی که دارند به صورت تخصصی آموزش داده می‌شود. به باور این شاعر، هنر نیاز جامعه است و ضرورت دارد از همان ابتدا در آموزش و پرورش به صورت تخصصی آموزش داده شود.

او بیان می‌کند: با توجه به گستردگی هنر، کشف استعداد‌ها در آموزش و پرورش بسیار مهم است؛ بنابراین مهم‌ترین وظیفه معلم هنر شناخت و کشف استعداد‌ها و هدایت آن هاست.

گنجعلی می‌گوید: معلمان باید با شناخت از دانش آموزان، آن‌ها را برای پرورش استعداد‌های هنری شان به سمت کلاس‌های هنری که آموزشگاه‌ها و نهاد‌های مختلف مانند اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌کنند، هدایت کنند و زمینه حضور آن‌ها در مسابقات هنری را فراهم کنند.

او خاطرنشان می‌کند: مدارس می‌توانند جایگاه خوبی برای آموزش هنری باشند. به این معنا که هر مدرسه می‌تواند یک آموزشگاه هنری باشد. این گونه دانش آموزان در محیط سالمی آموزش می‌بینند و دغدغه والدین در این باره رفع می‌شود. همچنین از وجود معلمان هنرمند استفاده می‌شود. ضمن اینکه می‌تواند برای مدارس درآمدزایی هم داشته باشد.